WIEDZA O TAŃCU vol. 11

Autor plakatu: Adam Żebrowski

Mikhail Fokin był choreografem słynnego zespołu Balety Rosyjskie pod wodzą ekstrawaganckiego Sergiusza Diagilewa. Posadę tę utrzymywał w latach 1908-1909 oraz 1911-1912. W międzyczasie swoich sił w sztuce choreograficznej próbował Wacław Niżyński.
I choć w tamtych czasach Niżyńskiego uważano za wielce utalentowanego tancerza, tak zupełnie odwrotne opinie zbierał w kwestii swoich choreografii- wówczas świat nie potrafił docenić jego geniuszu, Niżyński zanadto wychodził przed szeregi (skandaliczna prapremiera Święta Wiosny do muzyki Igora Strawińskiego w Paryżu 1913ego roku- w tym przypadku nie wiadomo, czy bardziej raziła widzów muzyka, czy sam taniec- natomiast dziś to balet, który został wznowiony i przedstawiony na wielu znaczących scenach baletowych świata). Mikhail Fokin przeprowadził swą reformę łagodnie- odszedł od tradycyjnej carskiej klasyki, nie odchodząc od klasyki. Ten paradoks dotyczy między innymi formy budowy całego dzieła baletowego, a Chopiniana jest kwintesencją tychże zmian, to prototyp baletu symfocznicznego.

Głównym założeniem reformy Fokina było zerwanie z petersburską wirtuozerią, która w drugiej połowie XIX wieku osiągnęła swoje apogeum. Wszystko za sprawą Mariusa Petipy i jego wielkich baletów divertissement- o nich pisałam tutaj 🙂

Założenia reformy Mikhaila Fokina:

1. Choreograf nie powinien tworzyć kombinacji z gotowych i ustalonych pas (kroków), ale za każdym razem tworzyć nowe formy, dostosowując je do tematu, stylu i charakteru przedstawienia;

2. Taniec i gesty pantomimiczne nie mają w balecie żadnego znaczenia o ile nie służą wyrażaniu akcji dramatycznej;

3. Dopuszcza w nowej formie przedstawienia baletowego użycie gestu konwencjonalnego tylko wtedy, gdy wymaga tego styl baletu- choreograf musi dążyć do tego, aby tancerz był wyrazisty od stóp do głowy;

4. Nowa forma spektaklu powinna zachowywać pewną logikę i przechodzić od wyrazistości twarzy tancerza poprzez całe ciało do wyrazistości grupy i całego zespołu na scenie;

5. Fokin protestował przeciwko niewolniczej zależności od muzyki i scenografii- dążył do równoprawnego związku dziedzin sztuki, które mają się kładąc na spektakl (co było niesamowicie istotne w samej idei zespołu Ballet Russes)

Chopiniana jest dziełem niezwykle ważnym w historii tańca XX wieku. Nie tylko ze względu na swą formę, ale między innymi ze względu na muzykę. Po raz pierwszy w sztuce baletowej wykorzystane na tak dużą skalę zostały kompozycje naszego wybitnego romantycznego kompozytora, Fryderyka Chopina (wcześniej do kompozycji sięgała Isadora Duncan, to jej twórczość zainspirowała Fokina do zmian w sztuce baletowej). Do tej pory również balety tworzyło się do partytur stricte baletowych, Chopiniana to przykład przedstawienia, dla którego choreografia została skomponowana do gotowych już utworów. Ale żeby było jeszcze ciekawiej… Chopin komponował swoje utwory na fortepian, natomiast w Chopinianie wykorzystano kompozycje po ich orkiestracji przez Głazunowa. Oczywiście sam tytuł nawiązuje do nazwiska naszego rodaka. W spektaklu bierze udział zespół złożony z 20 tancerek, trzech solistek oraz jednego solisty, zwanego Poetą.

Prapremiera Chopiniany odbyła się w 1907 roku w Petersburgu. Kolejną wersję swojego baletu Fokin przedstawił w Paryżu, na inauguracji nowego sezonu Baletów Rosyjskich w 1909 roku, a Sergiusz Diagilew, impresario zespołu, zmienił jej nazwę na Sylfidy (Les Sylphides), prawdopodobnie ze względu na liczne reminiscencje baletu romantycznego i nawiązanie do jednego z najsłynniejszych baletów tejże epoki, La Sylphide z legendarną rolą Marii Taglioni. Nazwa Les Sylphides funkcjonuje przy wznowieniach tego spektaklu na zachodzie. Autorem scenografii jest Aleksandr Benois, rosyjski malarz, ilustrator, scenograf, tworzący w stylu secesji.

Co wyróżnia Chopinianę od typowego baletu divertissement?

1. Corps de ballet (zespół) wysuwa się na pierwszy plan

2. Stylistyka, kostiumy, scenografia nawiązują do baletu romantycznego (pierwsza połowa XIX wieku; balet divertissement to druga połowa XIX wieku)

3. Kompozycje przestrzenne są zmienne- linie, koła, korowody zespołu

4. Wariacje nie są popisem wirtuozerii solistów

5. Nie występują typowe dla Petipy pas de deux czy pas de trois złożone z adagia , wariacji i cody; Chopiniana to taniec zespołu wraz z solistami, solowe występy solistów również z udziałem zespołu oraz ogólna coda, także wspólna dla zespołu i solistów

6. Brak scen pantomimicznych

7. W Chopinianie występuje budowa klamrowa- balet zaczyna i kończy się tak samo

8. Balet ten pozbawiony jest treści, poprzez nawiązanie do stylu baletu romantycznego kostiumem, scenografią, oświetleniem, a nawet stylizwanym ruchem rąk, choreograf chciał, aby widz poczuł atmosferę tajemniczości dzieł epoki romantyzmu.

Anton Dolin, Irina Baronova oraz Anna Volkova w Chopinianie, rok 1938; zdjęcie pochodzi ze strony behindballet.com

W naszym najnowszym wieczorze baletowym widzowie zobaczą również Bolero do muzyki Ravela, w choreografii Krzysztofa Pastora.

Z ciekawostek… w 1934 roku po Bolero sięgnął sam Fokin 🙂

O Bolero oraz Chromie napiszę Wam w nowym przedpremierowym poście!

MIŁEGO DNIA!

SIMPLE.DANCER